Shkruan: Arian Marini
Në demokracitë përfaqësuese, pjesëmarrja e drejtpërdrejtë e qytetarëve është e një rëndësie të veçantë pasi forcon vetë themelet mbi të cilat mund të ushqehen parimet dhe vlerat demokratike. Ndërsa sistemet përfaqësuese përfshijnë zyrtarët e zgjedhur që marrin vendime në emër të publikut, pjesëmarrja e drejtpërdrejtë e qytetarëve shton një shtresë jetike të angazhimit dhe llogaridhënies në qeverisjen demokratike. Garanton që zërat dhe pikëpamjet e ndryshme nga shoqëria të dëgjohen, duke kultivuar kështu një mjedis politik që është sa më gjithëpërfshirës dhe më i përgjegjshëm.
Në ndërlikimet e botës së sotme, komunikimi i drejtpërdrejtë midis qytetarëve, grupeve të interesit dhe zyrtarëve të zgjedhur mund të ndodhë me të vërtetë vetëm në nivelin bazë të demokracisë dhe autonomisë. Rëndësia e demokracisë së fuqishme lokale është parësore për shëndetin e përgjithshëm të qeverisjes demokratike. Çdo individi brenda një komuniteti lokal duhet t’i jepet mundësia për t’u angazhuar në qytetari aktive, duke fituar përvojën thelbësore për pjesëmarrje në nivele më të avancuara dhe duke nxitur zhvillimin e një kulture politike demokratike (Plostajner Z., Mendes I. “Citizens participation”). Siç vërehet me të drejtë nga Sadikoviq dhe Pejanoviq (Savremene teorije i prakse participativne demokratije u lokalnim zajednicama. 2022), “pjesëmarrja politike e qytetarëve në shoqëritë demokratike manifestohet veçanërisht në bashkësitë lokale, pasi qytetarët në bashkësitë lokale kanë interes të menjëhershëm dhe mundësi më të gjera për të marrë pjesë në formësimin dhe zbatimin e politikave publike”.
Rëndësia e komuniteteve lokale në vendosjen e standardeve demokratike dhe promovimin e aktivizmit qytetar është e dukshme në shkrimet e hershme të teoricienëve dhe filozofëve kryesorë të demokracisë. Alexis de Tocqueville, në librin e tij “Demokracia në Amerikë” vërejti qartë potencialin që kanë komunitetet lokale në nxitjen e parimeve dhe vlerave demokratike, në të cilin ai deklaroi se:
“Qyteti, ose e dhjeta, si ndarja më e vogël e një komuniteti, duhet të ekzistojë domosdoshmërisht në të gjitha kombet….
…. kuvendet lokale të qytetarëve përbëjnë forcën e kombeve të lira. Mbledhjet e qyteteve janë për lirinë, siç janë shkollat fillore për shkencën; ata e sjellin atë brenda mundësive të njerëzve, i mësojnë burrat se si ta përdorin dhe si ta shijojnë atë. Një komb mund të krijojë një sistem të qeverisjes së lirë, por pa frymën e institucioneve komunale nuk mund të ketë frymën e lirisë.”
Vëzhgimet e Tocqueville-it të vitit 1835 mbeten të vlefshme edhe sot e kësaj dite, duke theksuar rëndësinë e shpërndarjes së pushtetit në demokraci në nivelin më të ulët të mundshëm, përkatësisht në komunitetet lokale, pasi duke vepruar kështu ne do të kontribuojmë në zhvillimin e vërtetë të parimeve dhe vlerave demokratike.
“Qytetari në kuptimin e pakualifikuar nuk përkufizohet nga asgjë tjetër aq sa nga ndarja në vendim dhe detyrë”
“Kushdo që ka të drejtë të marrë pjesë në një zyrë që përfshin diskutim ose vendim është, mund të themi tani, një qytetar i këtij qyteti; dhe qyteti është një mori e njerëzve të tillë që është e përshtatshme për një jetë të vetë-mjaftueshme, për të folur thjesht.”
Komunitetet lokale në të gjithë Malin e Zi, për aq sa janë aktive, duket se përballen me një sërë çështjesh. Së pari, këto komunitete janë krijuar për të adresuar shqetësimet e qytetarëve që i përkasin komuniteteve të tilla. Megjithatë, për ironi, bazuar në një pyetësor të qytetarëve të kryer nga CEGAS (Qendra për liritë civile) ne vitin 2023, 77% e qytetarëve u përgjigjën se nuk kishin asnjë kontakt me komunitetin e tyre lokal dhe se aktivitetet dhe përgjegjësitë e tij ishin krejtësisht të panjohura për ta, duke shfaqur dështim pikërisht për atë arsye për të cilen këto komunitete ishin themeluar në radhë të parë; d.m.th të jenë një zë i qytetarëve të tyre dhe një vend ku ata mund të shprehin shqetësimet e tyre dhe të fillojnë iniciativa.
Së dyti, aktivitetet e komuniteteve lokale janë bërë thjesht të dukshme gjatë fushatave zgjedhore, zakonisht në formën e vendeve të grumbullimit në të cilat fushata të tilla zhvillohen kryesisht në favor të strukturës qeverisëse, pak a shumë.
Së treti, ka një çështje të theksuar me transparencën në lidhje me punën e komuniteteve lokale dhe si pasojë mungesën e interesit të komunitetit për vendimet lokale dhe politikat publike brenda vetëqeverisjes së tyre locale (CEGAS 2023), e cila lë shumë në rrezik dhe tregon drejt pasivitetit që rezulton kryesisht si mungesë e besimit të qytetarëve në sistem.
Ulqini, nuk del nga suazat, praktikat dhe trendet e Malit të Zi. Pra bashkësitë lokale ne Ulqin plotësisht karakterizohen me razulatet e fitaur nga hulumtimet e CEGAS. Për më tepër, hulumtimet e bëra nga OJQ-të lokale siç janë MogUL, Horizonti Ri, Ul-ifno dhe Punta Institut dhe aktivtete e zabatuara tregojn një pasivetet të bashkësive lokale, një nivel të ultë të aktivizmit të qytetarëve si dhe një mugnes komunikimi të qytetarëve me pushtetin lokal përmes bashkësive lokale.
Pra është e nevojshme të punohet në aktivizmin e qytetarëve dhe të krijohen kushtet për aplikim e praktiva dhe standardeve ndërkombëtare në fushen e pjsëmarrjes së qyterarëve ne haritimin e politikave lokale dhe në procesin e vendimarrjes.
Ky shkrim u krijua në kuadër të projektit “Qytetarisht dhe vullnetarisht – politika gjinore aktive për Ulqinin!”, që zbatohet nga Instituti Punta. Projekti u mbështet në kuadër të programit “OJQ-të në Mal të Zi – nga shërbimet bazë deri te formësimi i politikave – M’BASE” i zbatuar nga Qendra për Edukim Qytetar (CGO), Friedrich-Ebert-Stiftung (FES), Qendra për Mbrojtjen dhe Studimin e Zogjve (CZIP) dhe rrjeti Politikon. Projekti financohet nga Bashkimi Evropian dhe bashkëfinancohet nga Ministria e Administratës Publike e Malit të Zi.
Përmbajtja e këtij shkrimi është përgjegjësi vetëm e OJQ Instituti Punta dhe nuk pasqyron detyrimisht qëndrimet dhe pikëpamjet e CGO-së, Bashkimit Evropian ose Ministrisë së Administratës Publike.
