Shkruan: Arian Marini
Në demokracitë përfaqësuese liberal-demokratike, pjesëmarrja e drejtpërdrejtë politike e qytetarëve në vendimmarrje lidhur me çështjet publike në njësitë e vetëqeverisjes vendore është e institucionalizuar përmes kushtetutave, ligjeve dhe statuteve.
Neni 16 i Kushtetutës së Malit të Zi thotë se ligji, në përputhje me Kushtetutën, rregullon sistemin e vetëqeverisjes. Përveç kësaj, neni 22 siguron të drejtën për vetëqeverisje lokale, ndërsa neni 114 mundëson themelimin e formave të tjera të vetëqeverisjes lokale përveç formës bazë të komunës. Legjislacioni që ka të bëjë me ligjin për vetëqeverisjen lokale, veçanërisht nenet 153 deri në 156, janë të përqendruara në i) përcaktimin e krijimit, ii) fushat operative, iii) burimet e financimit dhe iv) procedurat e regjistrimit të komuniteteve lokale.
Statuti i Komunës së Ulqinit elaboron hollësisht edhe për komunitetet lokale. Neni 42 i tij rregullon se Kuvendi i Komunës “përcakton kushtet për themelimin e komuniteteve lokale dhe jep pëlqimin për vendimet për themelimin e komuniteteve lokale.” Kapitulli VII i Statutit, në veçanti nenet 131 deri 142 mbulojnë në mënyrë të detajuar të gjitha fushat që kanë të bëjnë me komunitetet lokale. Neni 131 i Statutit përsërit dispozitat tashmë të përcaktuara nga ligji për vetëqeverisjen lokale që kanë të bëjnë me fushat e veprimit. Nenet 132 deri në 135 sillen rreth informacionit të përgjithshëm mbi themelimin e komunitetit, teknikat dhe procedurën e votimit. Neni 136 sillet rreth fondeve, ku thuhet se këto fonde për plotësimin e nevojave të popullatës vendore në bashkësinë vendore sigurohen nga të ardhurat e komunës, fondet e popullsisë dhe të palëve të interesuara, kompensimi për shërbimet e ofruara nga komuniteti vendor nga veprimtaritë e tij dhe dhuratat dhe donacionet. Në nenin 137 thuhet qartë se Bordi i Komunitetit Lokale ushtron funksionin ekzekutiv të komunitetit. Komuniteti lokal përkufizohet si pjesë e sistemit unik të vetëqeverisjes lokale dhe formë e pjesëmarrjes së drejtpërdrejtë të qytetarëve. Nëpërmjet punës së bashkësisë lokale, qytetarët vendosin për tema me interes të përbashkët, bashkëpunojnë me shërbimet publike dhe organet administrative.
Kapitulli II i vendimit për komunitetet lokale shtjellon nenet e ndryshme që ofrojnë informacion të detajuar mbi kërkesat kryesore të nevojshme për krijimin e një komuniteti lokal. Për shembull, neni 8 i vendimit thotë se “një komunitet lokal krijohet për një vendbanim, ose disa vendbanime të lidhura që përfaqësojnë një ent hapësinor, urban dhe komunal dhe në të cilat qytetarët janë të lidhur me interesa dhe nevoja të përbashkëta në jetën dhe punën e tyre të përditshme”. Neni 9 rregullon procedurën për themelimin e komunitetit lokal. Procedura për themelimin e komunitetit lokal kryhet nga qytetarët që banojnë në atë zonë përkatëse si iniciativë e paraqitur në kuvendin qytetar. Kjo nismë duhet të ketë të paktën 5% të votave që të jetë efektive për t’u paraqitur pranë organit të qeverisjes vendore përgjegjëse për çështjet e administratës së përgjithshme. Pasi të bëhet kjo, formulari i dorëzimit duhet të plotësohet siç duhet me informacionin e nevojshëm siç kërkohet nga vendimi (shih në detaje nenin 9). Në rast të kundërt, nëse formulari nuk dorëzohet në përputhje me kërkesat e përcaktuara qartë në nenin 9 të vendimit, atëherë formulari do t’i kthehet aplikantit për adresimin e mëtejshëm të mangësive në formularin e dorëzimit. Nëse këto mangësi nuk adresohen brenda 8 ditëve, atëherë në përputhje me nenin 10 të vendimit, formulari i dorëzuar do të konsiderohet sikur të mos ishte dorëzuar në radhë të parë. Nenet 11 deri në 13 të vendimit theksojnë për teknikat dhe procedurat e mëtejshme që duhet të ndërmerren përpara zbatimit të komunitetit vendor. Neni 11 thotë se këshilli i bashkësisë lokale duhet të thërrasë kuvendin qytetar brenda 30 ditëve nga dita e marrjes së iniciativës. Neni 12 parashikon nevojën e shumicës së votave në mbledhje për të pranuar iniciativën për formimin e bashkësisë lokale. Me miratimin e iniciativës, kuvendi i qytetarëve nxjerr Vendim për formimin e Bashkësisë Lokale, të cilin më pas Këshilli i Bashkësisë Lokale ia dorëzon organeve përkatëse komunale për administrim dhe mendim të përgjithshëm. Në fund, pas vlerësimit të plotë të fazës preliminare, Këshilli për Statutin dhe Rregulloren e Kuvendit Komunal në afat prej 15 ditësh jep mendimin përfundimtar për iniciativën e paraqitur.
Në përgjithësi, hulumtimi në lidhje me komunitetet lokale brenda akademisë është i pakët, veçanërisht në lidhje me komunitetet lokale të vendosura në Mal të Zi. Ky është një shkak i madh për shqetësim, pasi ka shumë informacione të besueshme që janë lënë jashtë duke mos marrë parasysh interesat, punën dhe situatën e përgjithshme të komuniteteve të ndryshme lokale në të gjithë Malin e Zi. E them këtë duke pasur parasysh se informacione të tilla të besueshme mund të përdoren nga palët e interesuara vendimmarrëse për të ndërmarrë qasje më të informuara për çështje të ndryshme, qoftë në nivel lokal apo nacional. Fatkeqësisht, e tillë është situata edhe në Komunën e Ulqinit. Pas kryerjes së hulumtimeve dytësore, përveç emrit të komuniteteve lokale, për fat të keq, nuk ka asnjë burim tjetër të besueshëm që mund të gjendet elektronikisht në faqen e internetit të komunës në lidhje me komunitetet e saj lokale, apo në ndonjë platformë tjetër për këtë çështje.
Përveç kësaj, mediat lokale dhe/ose nacionale nuk mbulojnë asnjë çështje që lidhet me punën apo ndonjë fushë tjetër të komuniteteve lokale të Ulqinit. Këtu lind pyetja, a ka ndonjë problem me transparencën, raportimin dhe mbajtjen e shënimeve apo nuk ka asgjë për të regjistruar dhe raportuar në radhë të parë? Në këtë pikë në kohë, ende nuk mund të jepet një përgjigje e bazuar plotësisht. Është i nevojshëm një hulumtim më i plotë mbi këtë çështje përpara se të hidhet në ndonjë përfundim të ngurtë. Duke marrë parasysh këtë, le t’i përmbahemi asaj që dimë në të vërtetë, dhe me këtë, dua të them atë që është në të vërtetë e disponueshme si informacion.
Në komunën e Ulqinit, sipas informacioneve të dhëna në ueb faqen e komunës, ekzistojnë 13 bashkësi të ndryshme lokale. Ndërsa emrat e Presidentëve dhe Sekretarëve janë shfaqur qartë, informacioni i kontaktit të tyre nuk jepet dhe ato duhet të adresohen nga palët e interesuara. Mirpo, nga tereni egzistojnë informata të cilat nuk përputhen plotësiht me ifnormatat nga veb faqa. Meqenëse nuk mund të shtjelloj shumë më tepër kur bëhet fjalë për komunitetet lokale të vendosura në Ulqin, pikërisht për shkak të mungesës së informacionit të besueshëm dhe me qëllim të promovimit të angazhimit aktiv të qytetarëve në proceset demokratike që u garantohen me ligj, disa nga rekomandimet brenda spektrit të komuniteteve lokale në komunën e Ulqinit do të ishin të bëhet:
- Organizimi i tubimeve të rregullta të qytetarëve nëpër komunitetet e ndryshme lokale brenda komunës.
- Përshtatja e punës së komuniteteve lokale me përparimet teknologjike të kohës. Investimi në platformat e mediave sociale, fushatat e mediave sociale dhe platforma të tjera brenda kësaj fushe mund të ndikojnë shumë pozitivisht në punën e komuniteteve lokale.
- Krijimi i partneriteteve me OJQ-të lokale në mënyrë që të rritet ndikimi i iniciativave të caktuara të komunitetit. OJQ-të kanë përvojë në realizimin e projekteve të ndryshme dhe si të tilla u ofrojnë komuniteteve lokale ekspertizën e nevojshme se si të shohin realizimin e iniciativave të tyre përkatëse.
- Investimi në edukimin dhe ngritjen e vetëdijes, veçanërisht në mesin e brezave të rinj të komunës. Edukimi i të rinjve mbi rëndësinë e angazhimit të komunitetit dhe pjesëmarrjes aktive është me rëndësi të madhe. Prandaj, zbatimi i programeve shkollore që do të promovonin angazhime të tilla të komunitetit duhet të vendosen, pasi këto do të kontribuonin jashtëzakonisht shumë në zhvillimin e komuniteteve lokale. Rritja e ndërgjegjësimit është një aspekt tjetër i rëndësishëm pasi roli i tij është thelbësor për të shfaqur para publikut të gjerë ndikimet pozitive që kanë angazhimi, iniciativat dhe pjesëmarrja aktive e komunitetit, si në jetën e tyre ashtu edhe në atë të komunitetit.
- Rritja e transparencës dhe raportimit në lidhje me punën e komuniteteve të ndryshme lokale brenda komunës. Siç është vërejtur shumë herë në këtë punim të shkurtër, tema e komunitetit lokal, jo vetëm në Ulqin por nëpër komunat e Malit të Zi është trajtuar shumë pak. Informacioni për aktivitetet, iniciativat dhe rezultatet e tyre mungon, gjë që pengon transparencën, një element kyç që duhet të jetë i pranishëm në sistemet demokratike të qeverisjes. Një tjetër gjë e rëndësishme që duhet të vendoset, është informacioni i kontaktit (posta, numri i telefonit) i kryetarit të komunitetit (ose i çdo personi tjetër të autorizuar kontakti) në faqen e internetit të bashkisë. Duhet të jenë të vendosura pikat e referimit përmes së cilave qytetarët mund të informohen rreth aktiviteteve të komuniteteve lokale.
Është evidente që shumë zona që mund të prekin komunitetet lokale në një farë mënyre ose në një tjetër mund të jenë lënë jashtë në procesin e ndërtimit të këtyre rekomandimeve. Megjithatë, besoj se pikat e lartpërmendura qëndrojnë si një pikënisje e mirë, e cila nëse zbatohet plotësisht nga palët e interesuara padyshim që do të nxisë progres dhe ndryshime pozitive në sferën e komuniteteve lokale në komunën e Ulqinit. Në fund, fillimi i veprimit është vendimtar; duke filluar, ne mund të vlerësojmë se çfarë rezulton efektive ose jo, duke na lejuar të përshtatim qasjen tonë në përputhje me rrethanat.
Ky shkrim u krijua në kuadër të projektit “Qytetarisht dhe vullnetarisht – politika gjinore aktive për Ulqinin!”, që zbatohet nga Instituti Punta. Projekti u mbështet në kuadër të programit “OJQ-të në Mal të Zi – nga shërbimet bazë deri te formësimi i politikave – M’BASE” i zbatuar nga Qendra për Edukim Qytetar (CGO), Friedrich-Ebert-Stiftung (FES), Qendra për Mbrojtjen dhe Studimin e Zogjve (CZIP) dhe rrjeti Politikon. Projekti financohet nga Bashkimi Evropian dhe bashkëfinancohet nga Ministria e Administratës Publike e Malit të Zi.
Përmbajtja e këtij shkrimi është përgjegjësi vetëm e OJQ Instituti Punta dhe nuk pasqyron detyrimisht qëndrimet dhe pikëpamjet e CGO-së, Bashkimit Evropian ose Ministrisë së Administratës Publike.
