Bregdeti i Malit të Zi është pjesa më e zhvilluar e këtij vendi. Rreth 30 për qind e produktit të Malit të Zi krijohet pikërisht në zonën bregdetare.
Këto gjashtë komuna bregdetare përbëjnë rreth 12 për qind të territorit të vendit. Këtu jeton një e katërta e popullsisë së përgjithshme të Malit të Zi (rreth 150,000 banorë sipas regjistrimit të vitit 2011). Më të shumtët janë ortodoksët (pak mbi 70 për qind), myslimanët rreth 20 dhe katolikët rreth tetë për qind të popullsisë.
Rreth një e pesta e punësimit total në vend lidhet me aktivitetet ekonomike në zonën bregdetare, që do të thotë se për një person të punësuar, produkti social bruto krijohet rreth 1.5 herë më i lartë se niveli kombëtar.
Prandaj është logjike që një pjesë e popullsisë nga veriu i pazhvilluar i vendit të zhvendoset në komunat e jugut.
Natyra në bredget është gjithashtu e prirur për njeriun dhe njerëzit janë shumë të lidhur me tokën. Klima këtu është e butë dhe e shëndetshme, dimrat janë të shkurtër, me shi të mjaftueshëm, me diell rreth 2700 orë në vit. Të gjitha këto ndikojnë në pasurinë e florës dhe faunës.
Bregdeti i Malit të Zi shtrihet përgjatë vijës bregdetare prej afro 300 km, nga të cilat më shumë se një e treta është në Bokën e Kotorit. Në këtë fjord unik, një nga 30 gjiret më të bukur në botë, gjenden 7 nga gjithsej 14 ishuj përgjatë bregdetit malazez. Dhe pothuajse secili prej tyre ka një histori që i ngjan një legjende.
Këtu kemi, si në tokë ashtu edhe në tokë, 22 zona arkeologjike që nga epoka më e re e gurit deri në ditët tona.
Dhe të gjitha këto janë meritat e natyrës dhe njeriut, gjegjësisht simbiozës së tyre të bukur. “Masat e popullit (pa dallim të cilën gjuhë ata flasin) nuk i janë dorëzuar kurrë fanatizmit fetar. Katolikët, ortodoksët dhe muhamedanët e toleruan mjaft mirë njëri-tjetrin në jetën e përditshme dhe kjo situatë përgjithësisht vazhdon edhe sot e kësaj dite. Mosmarrëveshjet fetare dhe shpërthimet e intolerancës ndaj jobesimtarëve lindën vetëm kur çështja e fesë u përdor si arsye për zgjerimin e pushtetit politik ose ekonomik”, shkruante shkencëtari i famshëm çek Viktor Dvorski një shekull më parë.
Prandaj këto qytete nuk janë vetëm një fakt arkivor, antologjik, por edhe organizma të gjallë të fillimit të mijëvjeçarit të tretë, banorët e të cilëve janë në bashkëveprim të përhershëm. Një hapësirë nëpër të cilën kalonin turistë e mërgimtarë, ushtarë e kryqtarë, priftërinj e besimtarë, sundimtarë e skllevër, anije të të gjitha llojeve, mallra të ndryshme…
Kultura dhe qytetërimi janë hapësirë dhe vazhdimësi. Gjatë historisë, këto qytete kanë lëvizur nga Lindja në Perëndim dhe nga Perëndimi në Lindje. Kjo manovër mes perandorive ishte e mbushur me rreziqe të mëdha dhe në ndryshim të vazhdueshëm. Dhe pulsojnë si Mesdheu, por me një jehonë. Gjithçka këtu ndodh pak më vonë, por nuk qëndron kurrë jashtë koordinatave të Mesdheut dhe brendësisë së tij të ngushtë.
Ky tekst është krijuar në kuadër të projektit “Vendet ndërkulturore, festat dhe shenjtorët në bregdetin e Malit të Zi”, i cili financohet nga Ministria e të Drejtave të Njeriut dhe të Pakicave të Malit të Zi.