Lord Bajroni shkroi se në momentin e krijimit të planetit, takimi më i bukur i Tokës dhe i detit ndodhi në bregdetin malazias. Kjo është me të vërtetë një hapësirë e mbushur me bukuri, ku ndërthuren frytshëm qytetërimet, kulturat dhe fetë e mëdha, praktikisht një botë në miniaturë.
Dhe prodhimi kulturor është gjithmonë më i gjallë aty ku është polivalent. Prandaj është logjike që rreth tre të katërtat e thesareve kulturore të Malit të Zi ndodhen në këtë zonë.
Çdo kulturë ekziston, mbi të gjitha, si një ndërkulturë. Prandaj, bregdeti i Malit të Zi ka qenë gjithmonë ndërkulturor, me qytete të themeluara në antikitet. Historia është dëshmitare se qytete të tilla, themelet e të cilave janë ndërveprimi, humanizmi dhe shkëmbimi, janë të afta të menaxhojnë diversitetin kulturor, të inkurajojnë kreativitetin dhe inovacionin dhe të arrijnë përparim ekonomik dhe kohezionin e komunitetit.
Pra, bregdeti malazias është një lloj mikrokozmosi me një përvojë mijëvjeçare të dallimeve sociale, kulturore, etnike, fetare dhe gjuhësore. Kjo zonë është një bashkësi pluraliste në të cilën bashkëjetojnë shumë popuj, fliten shumë gjuhë dhe në të cilën ndërthuren frytshëm të gjitha fetë monoteiste.
Gjatë gjithë kohës, këtu u ndërtuan me kujdes komunitete në të cilat dallimet kulturore i pasuruan këta qytetarë, duke i çuar ata drejt një kuptimi më të plotë të të vërtetave universale dhe duke kontribuar në rritjen e humanitetit të tyre pavarësisht dallimeve të brendshme dhe një sërë kontradiktash.
Ky dimension i përjetshëm dhe jashtëhapësinor ka rezultuar në një strukturë jetike ndërkulturore që reflektohet pothuajse në çdo fushë të veprimtarisë njerëzore. Ndër të tjera, edhe në faktin se njerëzit e besimeve të ndryshme kanë faltore të përbashkëta dhe shenjtorë të përbashkët. Për shekuj me radhë, qytetet e Tivarit, Ulqinit, Budvës, Risanit, Kotorrit, Tivatit dhe Herceg Novit kanë qenë vende pelegrinazhi për katolikët, ortodoksë, myslimanë dhe hebrenj, pra një zonë që nuk është vetëm një kufi midis Lindjes dhe Perëndimit, por kryesisht një lidhje midis dy botëve.
Falë kohëzgjatjes mijëravjeçare, tolerancës së brendshme dhe lidhjeve, këtu u shijuan frytet e të gjitha kulturave, qytetërimeve dhe feve që erdhën në mjedisin tonë, duke pranuar të dobishmen dhe të bukurën nga secila. Bashkëpunimi i përgjithshëm i zhvilluar në këtë mjedis tolerant rezultoi në depërtimin e kulturave, shkrirjen dhe përhapjen e tyre, ose më saktë, fekondimin e lidhjeve.
Ky kapital ndërkulturor është sot vlera më i madhe e Bregdetit, të cilin qytetarët e saj kanë ditur ta ruajnë edhe në kohët e krizave dhe konflikteve më të mëdha në hapësirën e gjerë ballkanike.
Kjo është arsyeja pse kjo është hapësira ndërkulturore më interesante në të gjithë Adriatikun, një destinacion unik kulturor dhe turistik i Evropës dhe Mesdheut, ose, siç shprehet gazetari amerikan Robert D. Kaplan, një alternativë e ndritur ndaj zhvlerësimit dhe humbjes së të gjitha kujtimeve dhe traditave.
Ky artikull është krijuar në kuadër të projektit “Vendet ndërkulturore, festat dhe shenjtorët në bregdetin e Malit të Zi”, i cili financohet nga Ministria e të Drejtave të Njeriut dhe të Pakicave të Malit të Zi.
