Bregdeti malazez gjatë historisë ka qenë vend kontakti mes qytetërimeve, feve, kulturave, identiteteve, gjuhëve të ndryshme… Dhe për këtë arsye, të gjitha shtetet apo perandoritë të cilave i përkiste kjo zonë ishin shumëkombëshe dhe shumëfetare.
Deklarata e UNESCO-s mbi diversitetin kulturor e përkufizoi kulturën si “një grup karakteristikash karakteristike shpirtërore, intelektuale, emocionale dhe materiale të shoqërisë dhe grupeve shoqërore. Këto karakteristika përfshijnë gjithçka nga arti dhe letërsia, përmes stilit të jetesës, mënyrës së të jetuarit së bashku, sistemit të vlerave, traditave dhe besimeve”.
Ky pluralitet, pra fryma dhe praktika e ndërkulturalizmit, është baza e kohëzgjatjes mijëvjeçare të këtyre qyteteve.
Banorët e këtyre qyteteve u hapën ndaj lidhjeve tregtare e detare dhe ndikimeve kulturore drejt zonave të Mesdheut dhe Ballkanit. Ato ndjekin prirjet qytetëruese dhe formulën kyçe për bashkëjetesën e këtyre zonave: që shoqëritë bazohen në drejtësi dhe se nuk janë ksenofobike. Gjithmonë kishte njerëz me ngjyra të tjera lëkure, por ata ishin pjesë e këtyre qyteteve, të integruar në jetën shoqërore dhe kulturore. Thjesht, popullsia u mësua me raca, gjuhë dhe besime të ndryshme. Është trashëgimi e perandorive të mëdha pjesë e të cilave ata ishin, por kryesisht e traditave të tyre.
Kjo përzierje shekullore e kombeve dhe racave, në të cilën secili kontribuon me diçka, krijoi një qytetar, një qytetar të Kotorrit, të Budvës, të Herceg Novit, një qytetar të Tivarit, të Ulqinit dhe të Tivatit. Dhe të tillë do të mbeten vetëm nëse arrijnë të ruajnë thelbin stabil të ndërkulturalizmit.
Sepse dallimet pasurojnë dhe çojnë në një kuptim më të plotë të të vërtetave universale. Dhe vetëm në takimin me njerëz të tjerë dhe botëkuptime të ndryshme një person mund ta njohë veten në kuptimin e plotë dhe ta realizojë veten ekzistencialisht.
Ky ishte, është dhe do të jetë imperativi i frymës së kësaj zone. Dhe kjo bëhet një sfidë e botës në të cilën jetojmë. Kjo botë jonë, kjo epokë e re, po kërkon zgjidhje lokale për sfidat globale. “Qytetet e begata në të ardhmen do të jenë ato që janë ndërkulturor. Ata do të jenë në gjendje të menaxhojnë diversitetin kulturor dhe të eksplorojnë potencialin e tij, të inkurajojnë kreativitetin dhe inovacionin dhe në këtë mënyrë të arrijnë prosperitet ekonomik, kohezionin e komunitetit dhe një cilësi më të mirë të jetës” (Këshilli i Evropës).
Kjo është arsyeja pse konceptet ndërkulturore duhet të futen në institucionet arsimore që nga fëmijëria e hershme dhe fillimi i arsimit formal në mënyrë që fëmijët, më vonë të rinjtë, të kenë njohuri të vërteta dhe përvoja të pasura me kulturat e tjera. Është mënyra për të parandaluar jotolerancën dhe pranimin e diversitetit kulturor.
“Njerëzit e kësaj zone nuk kanë devijuar, në kuptimin radikal. Nuk ka njeri që e ka shprehur këtë në luftërat dhe konfliktet e fundit që tronditën zona të tjera. Ndërsa flaka e urrejtjes dhe e armëve përpiu njerëzit, këtu mbretëronte paqja, toleranca dhe mirëkuptimi.
Kanë sunduan njerëzit.
Qeveritë dhe politikat ndryshojnë, e njerëzishmja mbetet tek njeriu. Njerëzit në bregdetin malazez e kanë ditur gjithmonë këtë dhe e dinë edhe sot”, thotë shkrimtari i njohur nga Herceg-Novi, Mirash Martinoviq.
Ky tekst është krijuar në kuadër të projektit “Vendet ndërkulturore, festat dhe shenjtorët në bregdetin e Malit të Zi”, i cili financohet nga Ministria e të Drejtave të Njeriut dhe të Pakicave të Malit të Zi.
