Një vlerë e veçantë ambientale dhe kulturore në Ullishtën tonë përfaqësohet nga nënmuret, të ashtuquajturit murët të thatë. Për të niveluar pjerrësinë, domethënë terrenin më të favorshëm për kultivimin e varietetit vendas të ullirit, vajukut, u ndërtuan mure të thata. Ato mundësojnë që uji i tepërt të kullojë edhe gjatë periudhës së reshjeve më të dendura.
Për shekuj me radhë, në Ullishtën e Ulqinit janë ndërtuar kilometra mure me të thatë, të cilët, së bashku me ullinjtë, rrugët me kalldrëm dhe krojet, krijojnë një tërësi unike. Murët e thata janë habitate të rëndësishme për kafshët dhe insektet, veçanërisht bletët.
Kjo teknikë unike e ndërtimit me gurë i dha formë këtij peizazhi të bukur dhe përbënte identitetin kulturor të këtij populli.
Gjatësia totale e mureve të thatë në Ullishtë, i cili i ngjan një muzeu të hapur, shtrihet për dhjetëra kilometra, d.m.th. është shumë më i gjatë se muret e Kalasë së Ulqinit.
Rëndësia e mureve me gurë të thatë ilustrohet nga shembulli i Republikës së Kroacisë, ku pas vitesh kërkimi për një mënyrë për të mbrojtur ligjërisht “muret me gurë të thatë”, Ministria e Kulturës e tyre pranoi modalitetin e mbrojtjes së vetë teknikës së ndërtimit si një pasuri kulturore jomateriale. Ata e bënë këtë në vitin 2016, kur jo vetëm që e përfshinë murët e thatë në Regjistrin e Trashëgimisë Kulturore të Republikës së Kroacisë, por gjithashtu filluan përgatitjen e një kandidature të përbashkët të vendeve ku ekziston ky ndërtim tradicional – nga Qiproja, Bullgaria, Kroacia, Greqia, Spanja dhe Zvicra, për përfshirje në Listën Përfaqësuese të Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të Njerëzimit të UNESCO-s.
Ndoshta nuk është tepër vonë që Mali i Zi të bëjë të njëjtën gjë, sepse kjo teknikë ndërtimi është e pranishme edhe në vende të tjera në bregdetin malazez.
Tani është koha e duhur, për sa kohë që ende ka mjeshtra të gjallë, për të nxjerrë në pah vlerën e kësaj tradite në Ulqin, për të inkurajuar arsimimin dhe trajnimin në teknikën e muraturës me gur dhe për të zgjuar qasje inovative në ruajtjen dhe rigjallërimin e formave të ndryshme arkitekturore dhe urbane në ndërtimit me gurë. Sidomos sepse midis aseteve kulturore, muret mbajtëse janë më të rrezikuara, pasi ato janë më të ndjeshme ndaj shembjes.
Në fund të fundit, mjeshtrat e vjetër theksojnë se ndërtimi i murit të thatë është shumë i ngjashëm me ndërtimin e marrëdhënieve në një bashkësi shoqërore. Ashtu siç çdo person në një komunitet është po aq i rëndësishëm dhe i vlefshëm, edhe çdo gur në ndërtimin e një muri të thatë është po aq i rëndësishëm dhe i vlefshëm, për egzistencën e murit. I vogli është po aq i rëndësishëm sa i madhi, ai në mes është po aq i rëndësishëm sa ai në maje të murit, por edhe ai në fund është i tillë.
Kjo është arsyeja pse trashëgimia e murit të thatë është një atraksion në Ullishtën tonë, një peizazh dhe element identiteti i jashtëzakonshëm dhe në ekuilibër të plotë ekologjik. Në Istria, janë tërhequr fonde të konsiderueshme për rindërtimin e mureve të thatë nga fondet e BE-së, të cilat vlerësohen lartë për zhvillimin e turizmit të ullirit në Republikën e Kroacisë.
Ky tekst është krijuar si pjesë e projektit Turizmi i Ullirit – një vend i ri në ofertën turistike, promovimin dhe zhvillimin e qëndrueshëm të Ulqinit, financuar nga Ministria e Kulturës dhe Medias, nga Fondi për Nxitja e Pluralizmit dhe Diversitetit Mediatik. Përmbajtja e këtij teksti është përgjegjësi e vetme e OJQ-së “Ul info” dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Ministrisë.
