Gjiri unik i Valdanosit ndodhet katër kilometra në veriperëndim të qytetit të Ulqinit. Plazhi i Valdanosit është Monument natyror, ndërsa një pjesë e gjirit është pjesë e zonës së mbrojtur detare “Ulqini i Vjetër”. Gjiri i Valdanosit është gjithashtu një vend arkeologjik nënujor i regjistruar, që daton që nga antikiteti.
Gjiri i Valdanosit është në të gjitha hartat e rëndësishme të Mesjetës (Vale di Noce, V de noxe). Marinarët e quanin Valdanosin “gjiri i ullinjve” ose “gjiri i qetësisë”, sepse është i mbrojtur natyrshëm nga erërat e jugut dhe të veriut që fryjnë më shpesh në detin Adriatik.
Për banorët e Ulqinit, Valdanosi është vërtet një vend i shenjtë dhe mistik. Kjo është arsyeja pse shumë vetë pajtohen me qëndrimin e shkencëtarit dr Ruzhdi Ushakut, i cili është i bindur se Valdanosi e mori emrin nga ”vallja e nuses”.
Ullishta në Valdanos dëshmon se kjo hapësirë e bukur është provë e mrekullueshme e bashkëjetesës së natyrës dhe njeriut në harmoninë më të bukur. Ullishta mbulon një sipërfaqe prej rreth një milion metrash katrorë dhe është pjesë e një kompleksi më të madh që shtrihet deri në qytetin e Ulqinit.
Kjo ullishtë është monumenti më i madh i gjallë i ullishtarisë në Adriatik. Ka rreth 18.000 pemë ulliri, mosha mesatare e të cilave është rreth 800 vjet. Ligji për kultivimin e ullirit i Malit të Zi nga viti 1992 e vendosi atë nën mbrojtje të veçantë shtetërore.
Hulumtimet e kryera nga Fakulteti i Pylltarisë i Universitetit të Stambollit treguan se disa ulinj në Valdanos u mbjellën në fillim të epokës sonë. Për shembull, një pemë është mbi 1,900 vjeç! Besohet se kompleksi përmban të ashtuquajturat ullinj të egër nën kodrën Mavrijan, pemë më të vjetra se 2.000 vjet.
Përndryshe, për vaj ulliri të mirë, pema e ullirit duhet të jetë disa shekuj e vjetër.
Kultivimi i ullinjve është një traditë e vjetër familjare në Ulqin dhe banorët e Ulqinit kishin një qëndrim të veçantë ndaj pronës. Kjo shihet më së miri në Ullishtë, ku nuk kishte gardhe midis numrit më të madh të pronave, që do të thotë se ekziston një kulturë dhe traditë e fortë mijëvjeçare në këtë zonë.
Rreth një e treta e ullinjve në bregdetin e Malit të Zi u shkatërruan, kështu që Ullishta e ruajtura në Valdanos ka rëndësi edhe më të madhe ekologjike, kulturore, historike dhe ekonomike.
Pjesa qendrore e Ullishtës në Valdanos përshkohet nga një rrugë me kalldrëm të shekullit të 18-të, e ndërtuar nga osmanët për shkak të rëndësisë së saj për transportin detar, tregtinë dhe kultivimin e ullinjve.
Në Valdanos ka shumë burime, ndër të cilat më i famshmi është Kroni i Zanave. Gjithashtu ka burime uji me sulfur.
Për shkak të karakteristikave të tij, Valdanosi duhet të përfshihet në zonat e mbrojtura të Mesdheut dhe në Rrjetin NATURA 2000. Gjithashtu, duke e përfshirë atë në Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, zhvillimi në gjirin e Valdanosit do të zhvillohej në ndërveprimin më të thellë me nevojat e shtetit, Komunës së Ulqinit dhe popullsisë lokale. Kjo do të siguronte përmbushjen e kritereve sociale, ekologjike dhe ekonomike dhe ruajtjen e kësaj natyre unike për të gjithë qytetarët e botës.
Ky tekst është krijuar si pjesë e projektit Turizmi i Ullirit – një vend i ri në ofertën turistike, promovimin dhe zhvillimin e qëndrueshëm të Ulqinit, financuar nga Ministria e Kulturës dhe Medias, nga Fondi për Nxitja e Pluralizmit dhe Diversitetit Mediatik. Përmbajtja e këtij teksti është përgjegjësi e vetme e OJQ-së “Ul info” dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Ministrisë.
